तपेदिकाच्या फुप्फुस पटलातील द्रवस्राव आणि पुनरावृत्ती व औषध प्रतिरोधक तपेदिकेचा अभ्यास.

तपेदिकाच्या फुप्फुस पटलातील द्रवस्राव आणि पुनरावृत्ती व औषध प्रतिरोधक तपेदिकेचा अभ्यास

मुंबई, महाराष्ट्र –   २२ जून २०२४ : ग्रुप ऑफ टीबी हॉस्पिटल, सिवरी, मुंबई येथील डॉ. राजेंद्र तातू नानावरे आणि डॉ. दीपक विनायक चौधरी यांनी केलेल्या नवीन अभ्यासात तपेदिकाच्या फुप्फुस पटलातील द्रवस्राव (ट्यूबरक्युलस प्लूरल एफ्युजन) आणि पुनरावृत्ती व औषध प्रतिरोधक तपेदिकेच्या रुग्णांचे आव्हान स्पष्ट केले आहे.

वैद्यकीय माहिती:

अभ्यासात दोन महत्त्वाचे रुग्ण मांडले आहेत:

1. प्रतिरक्षक्षम महिला व पुनरावृत्ती : एक २५ वर्षांची महिला जी सुरुवातीला सामान्य तपेदिकाच्या औषधांवर चांगली प्रतिसाद दिला. परंतु, एक वर्षानंतर तिला पुन्हा फुप्फुस पटलातील द्रवस्राव झाला, ज्याचा दुसऱ्या उपचाराने यशस्वीपणे सामना करण्यात आला. हा केसमध्ये पुनरावृत्ती टाळण्यासाठी आणि पूर्ण बरे होण्यासाठी सतर्कतेने फॉलो-अप आणि कदाचित वाढीव उपचाराची गरज असल्याचे दर्शविले आहे.

2. एचआयव्ही-पॉझिटिव्ह पुरुष व औषध प्रतिरोधक तपेदिक (एमडीआर-टीबी) : एक ३५ वर्षांचा एचआयव्ही पॉझिटिव्ह पुरुष, ज्याला बहुऔषध प्रतिरोधक तपेदिक होता. त्याच्या उपचारामध्ये बेडाक्विलाइन सारख्या नवीन औषधांचा समावेश होता. या रुग्णाला औषधांच्या दुष्परिणामांचा सामना करावा लागला व औषध प्रतिरोधकता विकसित झाली, ज्यामुळे उपचार अनेक वेळा बदलावे लागले. हा केसमध्ये प्रतिरक्षक्षमता कमी असलेल्या रुग्णांच्या व्यवस्थापनाची गुंतागुंत दाखविली आहे व वैयक्तिक उपचार योजनेची गरज स्पष्ट केली आहे.

सामाजिक प्रभाव:

- सार्वजनिक जागरूकता : अभ्यासात तपेदिक, विशेषतः फुप्फुसाच्या बाहेरच्या तपेदिकेचे महत्त्व, लवकर निदान आणि उपचाराचे महत्त्व याबद्दल जनतेची जागरूकता वाढविण्याची गरज दर्शविली आहे. तपेदिक आणि एचआयव्हीशी संबंधित कलंक कमी करण्यासाठी आणि वेळेवर वैद्यकीय सेवा घेण्यासाठी समुदायांचे शिक्षण महत्वाचे आहे.

- समर्थन प्रणाली : तपेदिक रुग्णांच्या उपचारांचे पालन आणि परिणाम सुधारण्यासाठी मानसिक आरोग्य सेवा आणि सामाजिक समर्थन नेटवर्क यांचा समावेश असलेल्या समुदाय समर्थन प्रणाली मजबूत करणे आवश्यक आहे. आवश्यक निदान, औषधे आणि फॉलो-अप केअर मिळविण्यासाठी उपलब्ध आरोग्य सेवा अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत.

मानसिक आरोग्य :

- रुग्ण शिक्षण आणि समर्थन : औषधांचे पालन, संभाव्य दुष्परिणाम आणि नियमित वैद्यकीय तपासणीचे महत्त्व याबद्दल रुग्णांचे शिक्षण महत्वाचे आहे. तपेदिकाच्या उपचारांच्या शारीरिक आणि भावनिक आव्हानांचा सामना करण्यासाठी मानसोपचार समर्थन रुग्णांना मदत करू शकते, विशेषतः औषध प्रतिरोधकता आणि गंभीर दुष्परिणामांचा सामना करणार्‍या रुग्णांसाठी.

- बहुविध दृष्टिकोन : विशेषज्ञ, संक्रामक रोग तज्ञ, छातीचे तज्ञ आणि मानसोपचार तज्ञ यांच्यातील सहयोग महत्त्वाचे आहे. हा बहुविध दृष्टिकोन तपेदिक रुग्णांची विविध गरजा पूर्ण करून व्यापक काळजी सुनिश्चित करतो.

आगेचा मार्ग:

- सतर्क निरीक्षण आणि फॉलो-अप : पुनरावृत्ती टाळण्यासाठी नियमित फॉलो-अप आणि प्रतिरक्षक्षम रुग्णांसाठी वाढीव उपचाराची काळजी घेणे आवश्यक आहे. प्रतिरक्षाक्षमता कमी असलेल्या रुग्णांसाठी दुष्परिणाम आणि औषध प्रतिरोधकतेसाठी वारंवार निरीक्षण करणे आवश्यक आहे.

- वैयक्तिक उपचार योजना : औषध संवेदनशीलता चाचणीवर आधारित वैयक्तिक योजना विकसित करणे आणि शक्य असल्यास नवीन, कमी विषारी औषधांचा वापर करणे महत्वाचे आहे. दुष्परिणामांचा समर्थनीय काळजीद्वारे व्यवस्थापन करणे आणि उपचार योजना गरजेनुसार बदलणे हे उपचार पालन आणि रुग्ण सुरक्षिततेसाठी महत्त्वाचे आहेत.

- धोरण समर्थन आणि संशोधन : तपेदिक नियंत्रण कार्यक्रमांना समर्थन देणारी धोरणे, संशोधनासाठी निधी, नवीन औषधांपर्यंत प्रवेश आणि व्यापक काळजी धोरणे आवश्यक आहे. तपेदिक उपचार अधिक प्रभावी आणि कमी विषारी बनविण्यासाठी आणि लवकर निदान आणि तपेदिकाचे निरीक्षण सुधारण्यासाठी संशोधन उपक्रमांना समर्थन देणे महत्वाचे आहे.

हा अभ्यास तपेदिकाच्या फुप्फुस पटलातील द्रवस्रावाच्या व्यवस्थापनामध्ये विशेषतः पुनरावृत्ती आणि औषध प्रतिरोधकतेच्या संदर्भात तंतोतंत उपचार पद्धती, व्यापक समर्थन प्रणाली आणि ठोस सार्वजनिक आरोग्य उपक्रमांच्या गरजेवर प्रकाश टाकतो. वैद्यकीय सतर्कतेसह सामाजिक समर्थन आणि मानसिक आरोग्य सेवांचा समावेश करून, आम्ही तपेदिक रुग्णांचे परिणाम सुधारू शकतो आणि या कष्टदायक रोगाचा नायनाट करण्याकडे वाटचाल करू शकतो.

संपर्क:

डॉ. राजेंद्र तातू नानावरे  

छातीचे तज्ञ.