*डॉ. राजेंद्र तातू ननावरे: छाती व क्षयरोग तज्ञ** यांचा वैद्यकीय क्षेत्रातला प्रवास

 

*डॉ. राजेंद्र तातू ननावरे: छाती व क्षयरोग तज्ञ** यांचा वैद्यकीय क्षेत्रातला प्रवास

 

**पार्श्वभूमी आणि शिक्षण**

डॉ. राजेंद्र तातू ननावरे, 35 वर्षांची प्रभावी कारकीर्द असलेले एक प्रतिष्ठित चेस्ट फिजिशियन, यांनी आपले जीवन क्षयरोग (टीबी) आणि इतर श्वसन रोगांविरुद्धच्या लढ्यासाठी समर्पित केले आहे. मुंबईत जन्मलेल्या आणि वाढलेल्या, त्यांनी प्रतिष्ठित ग्रँट मेडिकल कॉलेज आणि सर जे.जे. ग्रुप ऑफ हॉस्पिटल्स, मुंबई मधून त्यांनी वैद्यकीय पदवी (एमबीबीएस) घेतली  आहे. श्वासोच्छवासाच्या वैद्यकीय अभ्यासाबद्दलच्या त्यांच्या आवडीमुळे त्यांना या क्षेत्रात सखोल अभ्यासामुळे ते या विषयाचे तज्ञ झाले. 1994 मध्ये, त्यांनी कॉलेज ऑफ फिजिशियन अँड सर्जन्स (CPS), परळ, मुंबई येथून छाती आणि क्षयरोग (TDD) मध्ये पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमा मिळवला. डॉ. ननावरे यांनी 1998 मध्ये पर्यावरण क्षयरोग आणि श्वसन रोग (DETRD) मध्ये पदव्युत्तर पदविका घेऊन शिक्षण सुरू ठेवले, ते देखील CPS परळ येथून. त्यांनी इंडस्ट्रियल हेल्थ (AFIH) मध्ये फेलोशिप आणि हॉस्पिटल ॲडमिनिस्ट्रेशन (DHA) आणि सार्वजनिक आरोग्य (DPH) मध्ये पोस्ट ग्रॅज्युएट डिप्लोमासह त्यांचे वैद्यकीय कौशल्य पूरक केले. त्यांचा शैक्षणिक प्रवास आरोग्यसेवेच्या वैद्यकीय आणि प्रशासकीय दोन्ही पैलूंमध्ये सर्वसमावेशक शिक्षणाची बांधिलकी दर्शवितो.

 *व्यावसायिक अनुभव आणि योगदान**

डॉ. ननावरे यांचा व्यावसायिक प्रवास त्यांच्या शैक्षणिक पार्श्वभूमीइतकाच उल्लेखनीय आहे. आशियातील सर्वात मोठे संसर्गजन्य रोग रुग्णालय, मुंबईतील शिवडी टीबी रुग्णालयात त्यांनी 1989 मध्ये आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात केली. पुढील 35 वर्षांमध्ये, त्यांनी छातीच्या वैद्यकीय क्षेत्रात, एक चिकित्सक आणि प्रशासक म्हणून महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. 2011 मध्ये, त्यांची मुंबईच्या ग्रुप ऑफ टीबी हॉस्पिटल्सचे वैद्यकीय अधीक्षक म्हणून नियुक्ती करण्यात आली, हे पद त्यांनी महाराष्ट्र लोकसेवा आयोग (MPSC) द्वारे प्राप्त केले. 2016 पर्यंत चाललेल्या आपल्या कार्यकाळात डॉ. ननावरे यांनी अनेक नाविन्यपूर्ण प्रकल्प सुरू केले. 2013 मध्ये औषध-प्रतिरोधक क्षयरुग्णांसाठी विशेष इमारतीची स्थापना ही त्यांच्या उल्लेखनीय कामगिरींपैकी एक होती. हा उपक्रम अत्यंत महत्त्वाचा होता आणि क्षयरोगाशी लढा देण्याच्या त्यांच्या अग्रेसर विचारसरणीचे प्रदर्शन होते.

 *नवीन उपक्रम आणि संशोधन** 

डॉ. ननावरे यांची अभिनव मानसिकता त्यांनी शिवडी टीबी रुग्णालयात सुरू केलेल्या विविध कार्यक्रमांतून दिसून येते. आरोग्यसेवा कर्मचाऱ्यांना क्षयरोगाचा संसर्ग रोखण्यासाठी, त्यांच्या सहकाऱ्यांची सुरक्षितता आणि कल्याण सुनिश्चित करण्यासाठी त्यांनी 10-सूत्री कार्यक्रम राबविला. त्यांच्या शैक्षणिक आणि  संशोधनाच्या प्रयत्नांनी या क्षेत्रातील एक प्रमुख तज्ञ म्हणून त्यांची प्रतिष्ठा आणखी मजबूत केली. नॅशनल बेडाक्विलिन पायलट प्रोजेक्टवरील त्यांचे कार्य, टीबी उपचार परिणाम सुधारण्याच्या उद्देशाने एक महत्त्वपूर्ण उपक्रम, टीबी उपचार प्रोटोकॉलच्या प्रगतीमध्ये त्यांचे योगदान हायलाइट करते.

 *निवृत्तीनंतरचे योगदान आणि सन्मान** 

2016 मध्ये सेवानिवृत्त झाल्यानंतर, डॉ. ननावरे यांनी टीबी हॉस्पिटलमध्ये मानद(honorary) चेस्ट फिजिशियन म्हणून या क्षेत्रात योगदान दिले. बेडाक्विलिन या नवीन औषधाच्या प्रायोगिक अभ्यासासाठी ते इंटरनॅशनल युनियन अगेन्स्ट टीबी अँड लंग डिसीजेस (द युनियन) मध्ये देखील सामील झाले. त्यांचे कौशल्य राष्ट्रीय स्तरावर ओळखले गेले, ज्यामुळे त्यांची सहा केंद्रांसाठी इंडियन कौन्सिल ऑफ मेडिकल रिसर्च (ICMR) च्या ड्रग सेफ्टी मॉनिटरिंग कमिटीचे सदस्य म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. डॉ. राजेंद्र ननावरे OPD Bedaquilin DOTs प्लस युनिटचे अध्यक्ष म्हणून 2019-21 मध्ये मुंबईत प्रथमच ड्रग रेझिस्टन्स TB MDR XDR साठी OPD आधारावर बेडॅक्युलिन सुरू केले आणि 1800 रूग्णांना बेडाक्विलिन सुरू करण्यात आली. डॉ. ननावरे यांच्या शैक्षणिक योगदानामध्ये कॉलेज ऑफ फिजिशन अँड सर्जन परळ मुंबई या  महाविद्यालयाचे व्याख्याता, परीक्षक आणि निरीक्षक म्हणून त्यांची भूमिका समाविष्ट आहे, जिथे ते पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांना छाती आणि क्षयरोग, उष्णकटिबंधीय रोग आणि अंतर्गत औषधांचे शिक्षण देतात.

*संपादकीय आणि शैक्षणिक योगदान*

डॉ. ननावरे यांचा प्रभाव क्लिनिकल प्रॅक्टिसच्या पलीकडे आणि शैक्षणिक क्षेत्रात पसरलेला आहे. ते इंडियन जर्नल ऑफ ट्युबरक्युलोसिसचे संपादकीय व्यवस्थापक म्हणून काम करतात, श्वसन रोगांच्या क्षेत्रातील एक प्रतिष्ठित प्रकाशन, त्यांचे संपादकीय नेतृत्व वैद्यकीय समुदायाला मौल्यवान संशोधन आणि ज्ञानाचा प्रसार सुनिश्चित करते. डॉ. ननावरे हे CPS मुंबई येथे सक्रिय प्राध्यापक सदस्य देखील आहेत, जिथे त्यांनी पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांसाठी चेस्ट मेडिसिन, ट्रॉपिकल मेडिसिन आणि इंटर्नल मेडिसिन मधील 100 हून अधिक व्याख्याने रेकॉर्ड केली आहेत.  वैद्यकीय शिक्षण प्रसार  (CME) मध्ये त्यांच्या योगदानामध्ये श्वसनाचे आजार, क्षयरोग आणि तंबाखू आणि दारूचे व्यसन यावरील 30 हून अधिक व्याख्याने समाविष्ट आहेत.

*संशोधन आणि प्रकाशन*

डॉ.ननावरे यांच्या संशोधनाला आंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक जर्नल्समध्ये मोठ्या प्रमाणात मान्यता मिळाली आहे. त्यांनी अनुक्रमित जर्नल्समध्ये 25 हून अधिक शोधनिबंध प्रकाशित झाले आहेत, ज्यामुळे क्षयरोग आणि श्वसन रोगांच्या जागतिक समाजामध्ये मोठे योगदान दिले आहे. त्यांच्या संशोधनामध्ये आरोग्यसेवा कर्मचाऱ्यांमध्ये क्षयरोगाच्या घटनांवरील हस्तक्षेपाचा प्रभाव, वृद्ध  टीबी रूग्णांमध्ये औषध प्रतिरोधी व औषधांच्या प्रतिकूल प्रतिक्रिया आणि मद्यविकार आणि यकृताच्या  असलेल्या रूग्णालयात दाखल झालेल्या रूग्णांमध्ये टीबीचे ओझे यांचा समावेश आहे. क्षयरोगाची पुनरावृत्ती आणि फुफ्फुसाच्या स्थितीचे निदान आणि व्यवस्थापनातील आव्हानांवर डॉ. ननावरे यांच्या कार्याने या जटिल आरोग्य समस्यांबद्दल मौल्यवान अंतर्दृष्टी प्रदान केली आहे.

*पुरस्कार आणि मान्यता*

डॉ. ननावरे यांच्या वैद्यकीय आणि सार्वजनिक आरोग्यातील असाधारण योगदानाला अनेक पुरस्कारांनी गौरविण्यात आले आहे. त्यांना 2022 मध्ये इंडियन मेडिकल असोसिएशन (IMA) मानद प्राध्यापक पुरस्कार आणि 2023 मध्ये IMA सर्वोत्कृष्ट शैक्षणिक पुरस्कार मिळाला. त्यांच्या प्रशंसेमध्ये मानव सेवा पुरस्कार, कोविड-19 महामारी दरम्यान केलेल्या कामासाठी कोरोना योद्धा पुरस्कार आणि जागतिक संसद संघटना आंतरराष्ट्रीय यांचा समावेश आहे. 2024 मध्ये त्यांच्या सामाजिक कार्यासाठी आणि वैद्यकीय व्यवसायासाठी पुरस्कार देण्यात आला.  त्यांना वैद्यकीय आणि सामाजिक सेवांमधील उत्कृष्ट कार्यासाठी भारत भूषण राष्ट्रीय पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांच्या इतर मान्यतांमध्ये आदर्श डॉक्टर पुरस्कार, जागतिक रेकॉर्ड सुवर्ण पदक पुरस्कार आणि वैद्यकीय आणि सार्वजनिक आरोग्य क्षेत्रातील उत्कृष्ट कार्यासाठी राष्ट्रीय पुरस्कार यांचा समावेश आहे.

*सामुदायिक सहभाग आणि सामाजिक कार्य*

डॉ. ननावरे यांची सार्वजनिक आरोग्याशी असलेली बांधिलकी त्यांच्या सामुदायिक कार्यात दिसते. त्यांनी झोपडपट्टी भागात द्वैवार्षिक मोफत वैद्यकीय शिबिरे घेतली, ज्यात सर्वसामान्य लोकांना अत्यंत आवश्यक आरोग्यसेवा पुरवण्यात आली. सांस्कृतिक महोत्सवांमध्ये उदाहरणार्थ गणेश उत्सव, नवरात्र उत्सव त्यांचा सहभाग क्षयरोग आणि तंबाखूच्या व्यसनावर जनजागृती कार्यक्रमांचा समावेश आहे, सार्वजनिक आरोग्य शिक्षणासाठी त्यांचे समर्पण दर्शविते. डॉ. ननावरे यांच्या सामाजिक कार्यामुळे त्यांना ग्लोबल ह्युमन राइट्स प्रोटेक्शन फोरमच्या मुंबई, महाराष्ट्रासाठी अध्यक्षपदी नियुक्ती मिळाली आहे.

*प्रभाव आणि वारसा*

डॉ. राजेंद्र तातू ननावरे यांचा चेस मेडिसिन व क्षयरोगआणि सार्वजनिक आरोग्य या क्षेत्रावर मोठा प्रभाव आहे. त्याची कारकीर्द त्याच्या समर्पण, कौशल्य आणि नाविन्यपूर्ण कार्याचा पुरावा आहे. वैद्यकीय विद्यार्थी म्हणून त्यांच्या सुरुवातीच्या दिवसांपासून ते विशेष वैद्यकीय सल्लागार म्हणून त्यांच्या सध्याच्या भूमिकेपर्यंत, डॉ. ननावरे यांनी श्वसन आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि क्षयरोगाचा सामना करण्यासाठी सातत्याने वचनबद्धता दर्शविली आहे. त्यांच्या कार्याचा केवळ मुंबईतील रुग्णांनाच फायदा झाला नाही तर त्यांच्या संशोधनातून आणि आंतरराष्ट्रीय प्रकल्पांमध्ये सहभाग घेऊन जागतिक आरोग्यासाठीही योगदान दिले आहे.